Van 2009 tot en met 2016 vingen vrijwilligers elke maand teken met een wit doek op steeds dezelfde plek. Dat deden zij in het kader van het Natuurkalenderprogramma van Wageningen University. In twaalf gebieden (zie Figuur 1) werden van januari 2009 tot en met juni 2016 bijna 27 duizend tekennimfen gevangen (zie afbeelding 1 voor de verschillende levensstadia van de teek). De resultaten werden eerder dit jaar gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Parasites and Vectors.

 

Figuur 1: 12 gebieden waar elke maand teken zijn gevangen: BI Bilthoven, DR Dronten, ED Ede, GI Gieten, HB Hoog Baarlo, KH Kwade Hoek, MO Montferland, SC Schiermonnikoog, TW Twiske, VA Vaals, VE Veldhoven, WA Wassenaar

 Aantal actieve teken in juni het hoogst

De maandelijkse vangsten van de teken lieten zien, dat het aantal actieve nimfen vanaf maart toeneemt, piekt in juni en daarna weer geleidelijk daalt. Dit verklaart mede waarom rond die periode zoveel tekenbeten op Tekenradar.nl gemeld worden: ongeveer 50% van alle jaarlijkse tekenbeetmeldingen wordt gedaan in juni en juli. Het aantal gevangen teken varieerde sterk tussen de vanglocaties. In Veldhoven, Wassenaar en Gieten werden de meeste teken gevangen en Kwade Hoek, Schiermonnikoog en Bilthoven hadden de laagste aantallen. Dit betekent niet dat de tekenaantallen overal rond de vanglocaties zo hoog of laag zijn. Op lokaal niveau kunnen de aantallen zelfs binnen 100 meter al sterk verschillen. 

Afbeelding 1. Larfje (rechtsonder), nimf (linksonder), mannetje (rechtsboven) en vrouwtje (linksboven)

15% teken besmet met lymebacterie

Van alle gevangen teken zijn er ruim 14 duizend door het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) getest op de aanwezigheid van de lymebacterie (Borrelia burgdorferi). Over de hele periode bleek gemiddeld 14.7% van de nimfen besmet te zijn. In sommige gebieden was slechts 5% besmet, maar in andere gebieden wel 26%. Het percentage besmette teken varieert ook binnen het jaar. In maart bleek gemiddeld 9,7% van de teken besmet. Dat loopt geleidelijk op tot 16,1% in augustus om daarna weer te dalen.

Percentage besmette teken daalt over de jaren

In de tekenvanglocaties is het percentage besmette nimfen in de periode 2009 tot en met 2016 gedaald van 18% in de eerste twee jaar naar 12% in de laatste paar jaar van de studie. Het is nog onduidelijk wat de oorzaak is van deze afname. Er is verder onderzoek nodig om een duidelijke oorzaak hiervoor aan te kunnen wijzen, omdat de onderliggende wisselwerking tussen teken, lymebacteriën, wilde dieren en de leefomgeving erg complex is. Ook is onduidelijk of deze trend zich na 2016 heeft doorgezet.

Aantal actieve teken stijgt, aantal besmette teken blijft gelijk

Het aantal actieve teken is in de onderzoeksperiode in de 12 gebieden juist toegenomen. Door deze toename bleef, ondanks de afname van de besmettingspercentages, het aantal besmette teken ongeveer gelijk. Het percentage besmette teken is weliswaar het hoogst in augustus, maar het aantal besmette teken blijkt het hoogste te zijn in juni. Dat komt doordat er in die maand veel meer teken actief zijn. Het risico op de ziekte van Lyme wordt waarschijnlijk vooral bepaald door het aantal actieve besmette teken, en dat varieert tussen de 0 en 6 besmette teken per 200 vierkante meter.

Aantal tekenbeetmeldingen in juni en juli het hoogst

De piek van de aantallen actieve teken valt samen met de piek van het aantal meldingen van tekenbeten op Tekenradar.nl (Figuur 2). Het is dan niet alleen vaak mooi weer, wat mensen uitnodigt om naar buiten te gaan, maar het is ook de periode dat teken het meest actief zijn. De tekenactiviteitsverwachting is momenteel hoog tot zeer hoog. Controleer daarom uw lichaam en uw kleding dus op tekenbeten als u in het groen bent geweest. Heeft u een tekenbeet? Haal de teek snel weg. Tekenbeten kunt u melden op Tekenradar.nl. 

Figuur 2: Percentage van het jaarlijks aantal tekenbeetmeldingen op Tekenradar.nl per maand (Bron: Tekenradar.nl)